O Κανονισμός (ΕΕ) 2023/955 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 10ης Μαΐου 2023 για τη σύσταση Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα.
Ο «Κανονισμός (ΕΕ) 2023/955 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 10ης Μαΐου 2023 για τη σύσταση Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060» , όπως ειδικότερα ορίζεται στο πρώτο του άρθρο, «…. θεσπίζει το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα (το «Ταμείο») για την περίοδο από το 2026 έως το 2032.
Το Ταμείο παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη για τα μέτρα και τις επενδύσεις που περιλαμβάνονται στα κοινωνικά τους σχέδια για το κλίμα (τα «σχέδια»).
Τα μέτρα και οι επενδύσεις που λαμβάνουν στήριξη από το Ταμείο ωφελούν ευάλωτα νοικοκυριά, ευάλωτες πολύ μικρές επιχειρήσεις και ευάλωτους χρήστες των μεταφορών, που πλήττονται ιδιαίτερα από τη συμπερίληψη των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2003/87/ΕΚ, ιδίως νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν ενεργειακή φτώχεια ή νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν φτώχεια στον τομέα των μεταφορών ..»
Ειδικότερα , στο προοίμιο του Κανονισμού (ΕΕ) 2023/955 διαλαμβάνονται τα ακόλουθα:
«…..(1)
Η συμφωνία του Παρισιού, που εγκρίθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2015 δυνάμει της σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (UNFCCC) («συμφωνία του Παρισιού») (4), τέθηκε σε ισχύ στις 4 Νοεμβρίου 2016. Τα συμβαλλόμενα μέρη της συμφωνίας του Παρισιού συμφώνησαν να συγκρατήσουν την αύξηση της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας αρκετά χαμηλότερα από τους 2 °C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα και να καταβάλουν προσπάθειες για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας σε 1,5 °C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Η εν λόγω δέσμευση ενισχύθηκε με την έγκριση, στο πλαίσιο της UNFCCC, του συμφώνου της Γλασκόβης για το κλίμα στις 13 Νοεμβρίου 2021, στο οποίο η διάσκεψη των μερών της UNFCCC, που επέχει θέση συνόδου των μερών της συμφωνίας του Παρισιού, αναγνωρίζει ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα είναι πολύ πιο περιορισμένες σε περίπτωση αύξησης της θερμοκρασίας κατά 1,5 °C, σε σύγκριση με τους 2 °C, και αποφασίζει να συνεχίσει τις προσπάθειες για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας σε 1,5 °C.
(2)
Στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 11ης Δεκεμβρίου 2019 σχετικά με την «Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία» (η «Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία»), καθορίστηκε μια νέα αναπτυξιακή στρατηγική που αποσκοπεί στον μετασχηματισμό της Ένωσης σε μια βιώσιμη, δίκαιη και ευημερούσα κοινωνία, με μια σύγχρονη, αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων και ανταγωνιστική οικονομία, με μηδενικές καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου το αργότερο έως το 2050 και όπου η οικονομική ανάπτυξη είναι αποσυνδεδεμένη από τη χρήση πόρων. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αποσκοπεί επίσης στην αποκατάσταση, την προστασία, τη διατήρηση και την ενίσχυση του φυσικού κεφαλαίου της Ένωσης, καθώς και στην προστασία της υγείας και της ευημερίας των πολιτών από κινδύνους και επιπτώσεις που σχετίζονται με το περιβάλλον. Τέλος, διαπνέεται από την αντίληψη ότι η μετάβαση αυτή θα πρέπει να είναι δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς, χωρίς να αφεθεί κανείς στο περιθώριο.
(3)
Με την έγκριση του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1119 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5), η Ένωση έχει κατοχυρώσει νομοθετικά τον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας για το σύνολο της οικονομίας το αργότερο έως το 2050 και τον στόχο της επίτευξης αρνητικών εκπομπών στη συνέχεια. Με τον εν λόγω κανονισμό θεσπίζεται επίσης δεσμευτικός ενωσιακός στόχος για μείωση, έως το 2030, των εγχώριων καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (εκπομπές πλην απορροφήσεις) κατά τουλάχιστον 55 % σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Αναμένεται από όλους τους τομείς της οικονομίας να συμβάλουν στην επίτευξη του εν λόγω στόχου.
(4)
Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 10ης και 11ης Δεκεμβρίου 2020 εγκρίθηκε ο δεσμευτικός ενωσιακός στόχος εσωτερικής μείωσης των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, υπογραμμίζοντας παράλληλα τη σημασία της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης χωρίς να αφήνεται κανένας στο περιθώριο. Τα εν λόγω συμπεράσματα επιβεβαιώθηκαν στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 24ης και 25ης Μαΐου 2021 όταν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει ταχέως τη δέσμη νομοθετικών μέτρων της μαζί με διεξοδική εξέταση των περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων σε επίπεδο κρατών μελών.
(5)
Το σχέδιο δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, το οποίο προσυπέγραψε με τα συμπεράσματά του το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 24ης και 25ης Ιουνίου 2021, τονίζει την ανάγκη ενίσχυσης των κοινωνικών δικαιωμάτων και της ευρωπαϊκής κοινωνικής διάστασης σε όλες τις πολιτικές της Ένωσης. Η αρχή 20 του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων αναφέρει ότι «κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες καλής ποιότητας, στις οποίες περιλαμβάνονται η ύδρευση, η αποχέτευση, η ενέργεια, οι μεταφορές, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και οι ψηφιακές επικοινωνίες. Παρέχεται η δυνατότητα υποστήριξης για την πρόσβαση στις εν λόγω υπηρεσίες σε όσους την έχουν ανάγκη.».
(6)
Η διακήρυξη του Πόρτο της 8ης Μαΐου 2021 επιβεβαίωσε τη δέσμευση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να εργαστεί για μια κοινωνική Ευρώπη ενισχύοντας τη δίκαιη μετάβαση, και την αποφασιστικότητά του να συνεχίσει να εμβαθύνει την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη τις αντίστοιχες αρμοδιότητες και τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας.
(7)
Προκειμένου να εκπληρωθεί η δέσμευση για κλιματική ουδετερότητα, η νομοθεσία της Ένωσης για το κλίμα και την ενέργεια έχει επανεξεταστεί και τροποποιηθεί ώστε να επισπευσθούν οι μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
(8)
Οι εν λόγω τροποποιήσεις έχουν διαφορετικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις στους διάφορους τομείς της οικονομίας, στους πολίτες και στα κράτη μέλη. Ειδικότερα, η συμπερίληψη των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τα κτίρια, τις οδικές μεταφορές και πρόσθετους τομείς, που αντιστοιχούν σε βιομηχανικές δραστηριότητες που δεν καλύπτονται από το παράρτημα I της οδηγίας 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6) στο πεδίο εφαρμογής της εν λόγω οδηγίας αναμένεται να προσφέρει ένα επιπλέον οικονομικό κίνητρο για επενδύσεις στη μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων και ως εκ τούτου να επιταχύνει τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Σε συνδυασμό με άλλα μέτρα, αυτό αναμένεται να συμβάλει, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, στη μείωση της ενεργειακής φτώχειας και της φτώχειας στον τομέα των μεταφορών, στη μείωση του κόστους των κτιρίων και των οδικών μεταφορών και, κατά περίπτωση, στην παροχή νέων ευκαιριών για τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας και βιώσιμων επενδύσεων, σε πλήρη ευθυγράμμιση με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
(9)
Ωστόσο, απαιτούνται πόροι για τη χρηματοδότηση των εν λόγω επενδύσεων. Επιπλέον, πριν από την πραγματοποίηση τέτοιου είδους επενδύσεων, το κόστος που βαρύνει τα νοικοκυριά και τους χρήστες των μεταφορών για θέρμανση, ψύξη, μαγείρεμα και οδικές μεταφορές, είναι πιθανό να αυξηθεί καθώς οι προμηθευτές καυσίμων οι οποίοι υπόκεινται στις υποχρεώσεις δυνάμει του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών για τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές μετακυλίουν το κόστος του άνθρακα στους καταναλωτές.
(10)
Η κλιματική μετάβαση θα έχει οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο που είναι δύσκολο να αξιολογηθεί εκ των προτέρων. Η επίτευξη του αυξημένου επιπέδου κλιματικής φιλοδοξίας θα απαιτήσει σημαντικούς δημόσιους και ιδιωτικούς πόρους. Οι επενδύσεις σε μέτρα ενεργειακής απόδοσης, καθώς και σε συστήματα θέρμανσης που βασίζονται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η θέρμανση με ηλεκτρικές αντλίες θερμότητας, η τηλεθέρμανση και η τηλεψύξη, και η συμμετοχή σε κοινότητες ανανεώσιμης ενέργειας, αποτελούν αποτελεσματική μέθοδο για τη μείωση της εξάρτησης από τις εισαγωγές και των εκπομπών, με παράλληλη αύξηση της ανθεκτικότητας της Ένωσης. Απαιτείται ειδική χρηματοδότηση για τη στήριξη των ευάλωτων νοικοκυριών, των ευάλωτων πολύ μικρών επιχειρήσεων και των ευάλωτων χρηστών των μεταφορών.
(11)
Η αύξηση της τιμής των ορυκτών καυσίμων μπορεί να επηρεάσει δυσανάλογα τα ευάλωτα νοικοκυριά, τις ευάλωτες πολύ μικρές επιχειρήσεις και τους ευάλωτους χρήστες των μεταφορών που δαπανούν μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους για ενέργεια και μεταφορές και οι οποίοι, σε ορισμένες περιφέρειες, δεν έχουν πρόσβαση σε εναλλακτικές, οικονομικά προσιτές λύσεις κινητικότητας και μεταφορών και μπορεί να μην έχουν την οικονομική δυνατότητα να επενδύσουν στη μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων. Οι γεωγραφικές ιδιαιτερότητες, όπως αυτές που χαρακτηρίζουν τα νησιά, τις εξόχως απόκεντρες περιοχές και εδάφη, τις αγροτικές ή απομακρυσμένες περιοχές, τις λιγότερο προσβάσιμες περιοχές, τις ορεινές περιοχές ή τις περιοχές που παρουσιάζουν υστέρηση, μπορούν να έχουν συγκεκριμένες επιπτώσεις στο πλαίσιο της φτώχειας στον τομέα των μεταφορών ως προς την ευπάθεια των νοικοκυριών, των πολύ μικρών επιχειρήσεων και των χρηστών των μεταφορών. Ως εκ τούτου, οι εν λόγω γεωγραφικές ιδιαιτερότητες θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την προετοιμασία μέτρων και επενδύσεων για τη στήριξη των ευάλωτων νοικοκυριών, των ευάλωτων πολύ μικρών επιχειρήσεων και των ευάλωτων χρηστών των μεταφορών, όπου αρμόζει και κατά περίπτωση.
(12)
Μέρος των εσόδων που δημιουργούνται από την ένταξη των κτιρίων, των οδικών μεταφορών και πρόσθετων τομέων στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2003/87/ΕΚ θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση των κοινωνικών επιπτώσεων που προκύπτουν από αυτήν την ένταξη, προκειμένου η μετάβαση να είναι δίκαιη και συμπεριληπτική, χωρίς να αφήνεται κανένας στο περιθώριο. Το συνολικό ποσό του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα που συστήνεται δυνάμει του παρόντος κανονισμού («το Ταμείο») θα πρέπει να αντικατοπτρίζει το επίπεδο φιλοδοξίας για απεξάρτηση από τον άνθρακα που αντανακλά η συμπερίληψη των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τα κτίρια, τις οδικές μεταφορές και τους πρόσθετους τομείς στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2003/87/ΕΚ.
(13)
Η χρήση μέρους των εσόδων για την αντιμετώπιση των κοινωνικών επιπτώσεων που προκύπτουν από την ένταξη των κτιρίων, των οδικών μεταφορών και πρόσθετων τομέων στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2003/87/ΕΚ είναι ακόμη πιο σημαντική δεδομένων των υφιστάμενων επιπέδων ενεργειακής φτώχειας. Ενεργειακή φτώχεια είναι η κατάσταση κατά την οποία τα νοικοκυριά δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε βασικές ενεργειακές υπηρεσίες που στηρίζουν ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης και υγείας, όπως επαρκή ζέστη μέσω θέρμανσης, ψύξη, καθώς οι θερμοκρασίες αυξάνονται, φωτισμό, και ενέργεια τροφοδοσίας συσκευών. Σε μια έρευνα σε επίπεδο Ένωσης, του 2021, περίπου 34 εκατομμύρια Ευρωπαίοι, σχεδόν το 6,9 % του πληθυσμού της Ένωσης, ανέφεραν ότι δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να θερμάνουν επαρκώς το σπίτι τους. Η ενεργειακή φτώχεια αποτελεί συνεπώς σημαντική πρόκληση για την Ένωση. Ενώ τα κοινωνικά τιμολόγια ή η προσωρινή άμεση εισοδηματική στήριξη μπορούν να παρέχουν άμεση ανακούφιση στα νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν ενεργειακή φτώχεια βραχυπρόθεσμα, μόνο στοχευμένα διαρθρωτικά μέτρα, ιδίως οι ανακαινίσεις κτιρίων, μεταξύ άλλων μέσω της πρόσβασης σε ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και η ενεργός προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέσω μέτρων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης που απευθύνονται στα νοικοκυριά, και οι ανακαινίσεις κτιρίων οι οποίες συμβάλλουν στους στόχους που θεσπίζονται με την οδηγία 2010/31/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (7) μπορούν να προσφέρουν μόνιμες λύσεις και να συμβάλουν αποτελεσματικά στην καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας. Θα πρέπει να είναι δυνατή η επικαιροποίηση του ορισμού της ενεργειακής φτώχειας στο πλαίσιο του παρόντος κανονισμού, ώστε να αντικατοπτρίζει το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων επί της οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την ενεργειακή απόδοση (αναδιατύπωση).
(14)
Μια ολιστική προσέγγιση των ανακαινίσεων κτιρίων που θα λαμβάνει πιο αποτελεσματικά υπόψη τα άτομα που διατρέχουν κίνδυνο αποκλεισμού, δηλαδή εκείνα που πλήττονται περισσότερο από την ενεργειακή φτώχεια στην Ένωση, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση της ζήτησης ενέργειας. Ως εκ τούτου, η στήριξη του Ταμείου προς τον κτιριακό τομέα θα πρέπει να αποσκοπεί στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, οδηγώντας σε μείωση της κατανάλωσης ενέργειας για κάθε νοικοκυριό η οποία θα είναι ορατή όσον αφορά τα χρήματα που εξοικονομούνται και, ως εκ τούτου, θα αποτελεί ένα μέσο για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας. Η αναθεώρηση της οδηγίας 2010/31/ΕΕ θα θέσει τα θεμέλια για την επίτευξη αυτών των στόχων και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά την εφαρμογή του παρόντος κανονισμού.
(15)
Δεδομένου ότι η φτώχεια στον τομέα των μεταφορών δεν έχει ακόμη οριστεί σε επίπεδο Ένωσης, θα πρέπει να εισαχθεί αυτός ο ορισμός για τον σκοπό του παρόντος κανονισμού. Η φτώχεια στον τομέα των μεταφορών θα μπορούσε να καταστεί ακόμη πιο πιεστικό ζήτημα, όπως αναγνωρίζεται στη σύσταση του Συμβουλίου, της 16ης Ιουνίου 2022, σχετικά με τη διασφάλιση δίκαιης μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα (8), και να οδηγήσει σε μείωση της πρόσβασης σε βασικές κοινωνικοοικονομικές δραστηριότητες και υπηρεσίες, όπως η απασχόληση, η εκπαίδευση ή η υγειονομική περίθαλψη, ιδίως για ευάλωτα άτομα και νοικοκυριά. Η φτώχεια στον τομέα των μεταφορών προκαλείται συνήθως από έναν παράγοντα ή από συνδυασμό παραγόντων, όπως το χαμηλό εισόδημα, οι υψηλές δαπάνες για καύσιμα, ή η έλλειψη οικονομικά προσιτών ή προσβάσιμων ιδιωτικών ή δημόσιων μεταφορών. Η φτώχεια στον τομέα των μεταφορών μπορεί να επηρεάσει ιδιαίτερα τα άτομα και τα νοικοκυριά σε αγροτικές, νησιωτικές, περιφερειακές, ορεινές, απομακρυσμένες και λιγότερο προσβάσιμες περιοχές ή λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες ή εδάφη, συμπεριλαμβανομένων των λιγότερο ανεπτυγμένων περιαστικών περιοχών και των εξόχως απόκεντρων περιοχών.
(16)
Το Ταμείο θα πρέπει να συσταθεί για να παρέχει κονδύλια στα κράτη μέλη για την υποστήριξη των πολιτικών τους με σκοπό την αντιμετώπιση των κοινωνικών επιπτώσεων της εισαγωγής του συστήματος εμπορίας εκπομπών για τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές στα ευάλωτα νοικοκυριά, τις ευάλωτες πολύ μικρές επιχειρήσεις και τους ευάλωτους χρήστες των μεταφορών. Αυτό θα πρέπει να επιτευχθεί ιδίως μέσω προσωρινής άμεσης εισοδηματικής στήριξης και μέτρων και επενδύσεων που αποσκοπούν στη μείωση της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα μέσω της αυξημένης ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, της απαλλαγής της θέρμανσης και της ψύξης των κτιρίων από τις ανθρακούχες εκπομπές, ανεξαρτήτως της ιδιοκτησίας των κτιρίων, συμπεριλαμβανομένης της ένταξης της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, και μέσω της παροχής βελτιωμένης πρόσβασης στην κινητικότητα και στις μεταφορές μηδενικών και χαμηλών εκπομπών προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών, των ευάλωτων πολύ μικρών επιχειρήσεων και των ευάλωτων χρηστών των μεταφορών. Πρέπει να δοθεί προσοχή στις διαφορετικές μορφές ενοικίασης κατοικιών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που βρίσκονται στην ιδιωτική αγορά ενοικίασης ακινήτων. Η χρηματοδοτική στήριξη ή τα φορολογικά κίνητρα, όπως η έκπτωση του κόστους ανακαίνισης από το ενοίκιο, θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν στα μέτρα προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι ενοικιαστές και τα άτομα που ζουν σε κοινωνικές κατοικίες.
(17)
Κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να υποβάλει στην Επιτροπή ένα κοινωνικό σχέδιο για το κλίμα («το σχέδιο»). Τα σχέδια θα πρέπει να υποβληθούν έως τις 30 Ιουνίου 2025, ώστε να μπορέσουν να εξεταστούν προσεκτικά και εγκαίρως. Τα σχέδια θα πρέπει να έχουν μια επενδυτική συνιστώσα που προωθεί τη μακροπρόθεσμη λύση της μείωσης της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και θα μπορούσαν να προβλέπουν άλλα μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της προσωρινής άμεσης εισοδηματικής στήριξης, για τον περιορισμό των δυσμενών επιπτώσεων επί του εισοδήματος σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Τα σχέδια θα πρέπει να επιδιώκουν δύο στόχους. Πρώτον, θα πρέπει να παρέχουν στα ευάλωτα νοικοκυριά, τις ευάλωτες πολύ μικρές επιχειρήσεις και τους ευάλωτους χρήστες των μεταφορών τους απαραίτητους πόρους για τη χρηματοδότηση και την πραγματοποίηση επενδύσεων στην ενεργειακή απόδοση, στην απαλλαγή της θέρμανσης και ψύξης από τις ανθρακούχες εκπομπές, σε οχήματα και κινητικότητα μηδενικών και χαμηλών εκπομπών, μεταξύ άλλων μέσω κουπονιών, επιδοτήσεων ή άτοκων δανείων. Δεύτερον, θα πρέπει να μετριάσουν τον αντίκτυπο της αύξησης του κόστους των ορυκτών καυσίμων στους πλέον ευάλωτους και να αποτρέψουν έτσι την ενεργειακή φτώχεια και τη φτώχεια στον τομέα των μεταφορών κατά τη μεταβατική περίοδο έως ότου πραγματοποιηθούν οι εν λόγω επενδύσεις. Τα σχέδια θα μπορούσαν να στηρίξουν την πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή, ενεργειακά αποδοτική στέγαση, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής στέγασης. Κατά την εφαρμογή μέτρων για τη στήριξη των ευάλωτων χρηστών των μεταφορών, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να δίνουν προτεραιότητα στη στήριξη των οχημάτων μηδενικών εκπομπών στα σχέδιά τους, υπό την προϋπόθεση ότι πρόκειται για μια οικονομικά προσιτή και εφαρμόσιμη λύση.
(18)
Τα κράτη μέλη, σε διαβούλευση με τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, τους οικονομικούς και κοινωνικούς εταίρους και τις σχετικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, είναι τα πλέον κατάλληλα για τον σχεδιασμό, την υλοποίηση και, κατά περίπτωση, την τροποποίηση σχεδίων προσαρμοσμένων και στοχευμένων στις τοπικές, περιφερειακές και εθνικές συνθήκες τους, των υφιστάμενων πολιτικών τους στους σχετικούς τομείς και της προγραμματισμένης χρήσης άλλων σχετικών κονδυλίων της Ένωσης. Θα πρέπει να πραγματοποιείται δημόσια διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη κάθε φορά που η Επιτροπή καλείται να αξιολογήσει ένα σχέδιο. Με αυτόν τον τρόπο, η μεγάλη ποικιλία καταστάσεων, η ειδική γνώση των τοπικών και περιφερειακών κυβερνήσεων, των οικονομικών και κοινωνικών εταίρων, των συναφών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, των ιδρυμάτων έρευνας και καινοτομίας, των ενδιαφερομένων μερών του βιομηχανικού κλάδου και των εκπροσώπων στον κοινωνικό διάλογο, καθώς και οι εθνικές συνθήκες, μπορούν να εκφραστούν καλύτερα και να συμβάλουν στην αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα της συνολικής στήριξης προς τους ευάλωτους.
(19)
Τα σχέδια θα πρέπει να σχεδιάζονται σε στενή συνεργασία με την Επιτροπή και να καταρτίζονται σύμφωνα με το παρεχόμενο υπόδειγμα. Προκειμένου να αποφευχθεί ο υπερβολικός διοικητικός φόρτος, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να προβαίνουν σε ήσσονος σημασίας προσαρμογές ή να διορθώνουν λάθη εκ παραδρομής στα σχέδια, κοινοποιώντας απλώς τις εν λόγω αλλαγές στην Επιτροπή. Οι προσαρμογές ήσσονος σημασίας θα πρέπει να επιφέρουν αύξηση ή μείωση κάτω του 5 % ενός στόχου που προβλέπεται στο σχέδιο.
(20)
Για μια δίκαιη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα είναι καίριας σημασίας να διασφαλιστεί ότι τα μέτρα και οι επενδύσεις στοχεύουν ιδίως τα νοικοκυριά σε κατάσταση ενεργειακής φτώχειας ή τα ευάλωτα νοικοκυριά, τις ευάλωτες πολύ μικρές επιχειρήσεις και τους ευάλωτους χρήστες των μεταφορών. Τα μέτρα στήριξης για την προώθηση των μειώσεων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να βοηθήσουν τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν τις κοινωνικές επιπτώσεις που προκύπτουν από την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών στους τομείς των κτιρίων και των οδικών μεταφορών.
(21)
Εν αναμονή του αντικτύπου των εν λόγω επενδύσεων στη μείωση του κόστους και των εκπομπών, η καλά στοχευμένη άμεση εισοδηματική στήριξη για τα ευάλωτα νοικοκυριά και τους ευάλωτους χρήστες των μεταφορών θα συνέβαλε στη μείωση του κόστους ενέργειας και κινητικότητας και θα στήριζε τη δίκαιη μετάβαση. Η άμεση εισοδηματική στήριξη θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένα προσωρινό μέτρο που συνοδεύει την απαλλαγή των τομέων της στέγασης και των μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές. Δεν θα είχε μόνιμο χαρακτήρα καθώς δεν αντιμετωπίζει τα βαθύτερα αίτια της ενεργειακής φτώχειας και της φτώχειας στον τομέα των μεταφορών. Τέτοιου είδους στήριξη θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί μόνο για την αντιμετώπιση των άμεσων επιπτώσεων της συμπερίληψης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2003/87/ΕΚ, και δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας ή θέρμανσης που σχετίζεται με την ένταξη της παραγωγής ενέργειας και θερμότητας στο πεδίο εφαρμογής της εν λόγω οδηγίας. Η επιλεξιμότητα για την εν λόγω άμεση εισοδηματική στήριξη θα πρέπει να είναι χρονικά περιορισμένη. Οι αποδέκτες άμεσης εισοδηματικής στήριξης θα πρέπει να αποτελούν στόχο, ως μέλη μιας γενικής ομάδας αποδεκτών, μέτρων και επενδύσεων που αποσκοπούν στην αποτελεσματική έξοδο των εν λόγω αποδεκτών από την ενεργειακή φτώχεια και τη φτώχεια στον τομέα των μεταφορών. Ως εκ τούτου, τα σχέδια θα πρέπει να περιλαμβάνουν άμεση εισοδηματική στήριξη, υπό την προϋπόθεση ότι περιλαμβάνουν επίσης μέτρα ή επενδύσεις με μακροχρόνιες επιπτώσεις που στοχεύουν τα ευάλωτα νοικοκυριά και τους ευάλωτους χρήστες των μεταφορών που λαμβάνουν άμεση εισοδηματική στήριξη.
(22)
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ευαισθητοποιούν τα ευάλωτα νοικοκυριά, τις ευάλωτες πολύ μικρές επιχειρήσεις και τους ευάλωτους χρήστες των μεταφορών, παρέχοντας στοχευμένες, προσβάσιμες και οικονομικά προσιτές πληροφορίες, εκπαίδευση και συμβουλές σχετικά με οικονομικώς αποδοτικά μέτρα και επενδύσεις, και διαθέσιμη στήριξη, μεταξύ άλλων μέσω ενεργειακών ελέγχων των κτιρίων, καθώς και εξατομικευμένων συμβουλών για την ενέργεια ή εξατομικευμένων υπηρεσιών διαχείρισης της κινητικότητας.
(23)
Λαμβανομένης υπόψη της σημασίας της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής σύμφωνα με τις δεσμεύσεις της συμφωνίας του Παρισιού, και της προσήλωσης στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, τα μέτρα και οι επενδύσεις δυνάμει του παρόντος κανονισμού πρέπει να συνάδουν με τον στόχο ότι τουλάχιστον το 30 % του συνολικού ποσού του προϋπολογισμού της Ένωσης στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για τα έτη 2021 έως 2027 που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2093 του Συμβουλίου (9) (το «ΠΔΠ 2021-2027») και του συνολικού ποσού του Μέσου Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2020/2094 του Συμβουλίου (10), και τουλάχιστον το 37 % του συνολικού ποσού του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (11), θα πρέπει να δαπανηθούν για την ενσωμάτωση κλιματικών στόχων σε άλλες πολιτικές. Τα μέτρα και οι επενδύσεις δυνάμει του παρόντος κανονισμού πρέπει επίσης να συνάδουν με τη φιλοδοξία να διατεθεί το 7,5 % των ετήσιων δαπανών στο πλαίσιο του ΠΔΠ 2021-2027 στους στόχους της βιοποικιλότητας το 2024 και το 10 % των ετήσιων δαπανών στο πλαίσιο του ΠΔΠ 2021-2027 στους στόχους της βιοποικιλότητας το 2026 και το 2027, λαμβανομένων παράλληλα υπόψη των υφιστάμενων επικαλύψεων μεταξύ των στόχων για το κλίμα και τη βιοποικιλότητα.
Για τον σκοπό αυτό, για την παρακολούθηση των δαπανών του Ταμείου θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί η μεθοδολογία που παρατίθεται στο παράρτημα I του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (12). Το Ταμείο θα πρέπει να στηρίζει μέτρα και δραστηριότητες που τηρούν πλήρως τα κλιματικά και περιβαλλοντικά πρότυπα και τις κλιματικές και περιβαλλοντικές προτεραιότητες της Ένωσης και συμμορφώνονται με την αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» κατά την έννοια του άρθρου 17 του κανονισμού (ΕΕ) 2020/852 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (13). Στα σχέδια θα πρέπει να περιλαμβάνονται μόνο τέτοια μέτρα και επενδύσεις. Τα μέτρα άμεσης εισοδηματικής στήριξης θα πρέπει, κατά κανόνα, να θεωρούνται ότι έχουν ασήμαντη αναμενόμενη επίδραση στους περιβαλλοντικούς στόχους και, ως εκ τούτου, να θεωρούνται ότι συμμορφώνονται με την αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης». Η Επιτροπή θα πρέπει να εκδώσει τεχνικές κατευθυντήριες γραμμές προς τα κράτη μέλη πολύ πριν από την προετοιμασία των σχεδίων. Οι κατευθυντήριες γραμμές θα πρέπει να εξηγούν τον τρόπο με τον οποίο τα μέτρα και οι επενδύσεις πρέπει να συμμορφώνονται με την αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης».
(24)
Οι γυναίκες πλήττονται δυσανάλογα από την ενεργειακή φτώχεια και τη φτώχεια στον τομέα των μεταφορών, ιδίως οι μόνες μητέρες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 85 % των μονογονεϊκών οικογενειών, καθώς και οι μόνες γυναίκες, οι γυναίκες με αναπηρία και οι ηλικιωμένες γυναίκες που ζουν μόνες. Επιπλέον, οι γυναίκες έχουν διαφορετικά και πιο σύνθετα μοτίβα κινητικότητας. Οι μονογονεϊκές οικογένειες με εξαρτημένα παιδιά διατρέχουν ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο παιδικής φτώχειας. Η ισότητα των φύλων και οι ίσες ευκαιρίες για όλους, και η ενσωμάτωση αυτών των στόχων, καθώς και τα δικαιώματα προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρία, θα πρέπει να τηρούνται και να προωθούνται καθ’ όλη τη διάρκεια της ετοιμασίας και της υλοποίησης των σχεδίων, ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν αφήνεται κανένας στο περιθώριο.
(25)
Οι ενεργοί πελάτες, οι ενεργειακές κοινότητες πολιτών και η εμπορία ανανεώσιμης ενέργειας μεταξύ ομοτίμων μπορούν να βοηθήσουν τα κράτη μέλη να επιτύχουν τους στόχους του παρόντος κανονισμού μέσω μιας προσέγγισης από τη βάση προς την κορυφή που δρομολογείται από τους πολίτες. Ενδυναμώνουν και κινητοποιούν τους καταναλωτές και επιτρέπουν σε ορισμένες ομάδες οικιακών πελατών να συμμετέχουν σε μέτρα και επενδύσεις ενεργειακής απόδοσης, να στηρίζουν τη χρήση ανανεώσιμης ενέργειας των νοικοκυριών και, ταυτόχρονα, να συμβάλλουν στην καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας. Ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη θα πρέπει να προωθούν τον ρόλο των ενεργειακών κοινοτήτων πολιτών και των κοινοτήτων ανανεώσιμης ενέργειας και να τις θεωρούν επιλέξιμους δικαιούχους του Ταμείου.
(26)
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουν στα σχέδια τα μέτρα και τις επενδύσεις που θα χρηματοδοτηθούν, το εκτιμώμενο κόστος των εν λόγω μέτρων και επενδύσεων, και την εθνική συνεισφορά. Κατά την υποβολή των σχεδίων τους, τα κράτη μέλη θα πρέπει να παρουσιάζουν το συνολικό εκτιμώμενο κόστος, εξαιρουμένου του φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ), ώστε να καθίσταται δυνατή η συγκρισιμότητα μεταξύ των σχεδίων. Τα σχέδια θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνουν βασικά ορόσημα και στόχους, ώστε να είναι δυνατή η αξιολόγηση της αποτελεσματικής υλοποίησης των μέτρων και των επενδύσεων.
(27)
Το Ταμείο και τα σχέδια θα πρέπει να συνάδουν με τις σχεδιαζόμενες μεταρρυθμίσεις και τις ανειλημμένες δεσμεύσεις των κρατών μελών βάσει των επικαιροποιημένων ενοποιημένων εθνικών σχεδίων τους για την ενέργεια και το κλίμα σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2018/1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (14), βάσει της οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την ενεργειακή απόδοση (αναδιατύπωση), βάσει του σχεδίου δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, βάσει των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1060, βάσει των εδαφικών σχεδίων δίκαιης μετάβασης σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1056 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (15), βάσει των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/241, βάσει του Ταμείου Εκσυγχρονισμού, όπως ορίζεται στο άρθρο 10δ της οδηγίας 2003/87/ΕΚ, και βάσει των μακροπρόθεσμων στρατηγικών ανακαίνισης κτιρίων των κρατών μελών σύμφωνα με την οδηγία 2010/31/ΕΕ, και να κινούνται στο πλαίσιο των ανωτέρω μεταρρυθμίσεων και δεσμεύσεων. Προκειμένου να διασφαλιστεί διοικητική αποτελεσματικότητα, όπου απαιτείται, οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται στα σχέδια θα πρέπει να συνάδουν με τα εν λόγω νομοθετήματα και σχέδια.
(28)
Για αποτελεσματικότερο σχεδιασμό, τα κράτη μέλη θα πρέπει να αναφέρουν στα σχέδιά τους τις συνέπειες της αναβολής του συστήματος εμπορίας εκπομπών που θεσπίστηκε σύμφωνα με το κεφάλαιο IVα της οδηγίας 2003/87/ΕΚ, σύμφωνα με το άρθρο 30ια της εν λόγω οδηγίας. Για τον σκοπό αυτό, όλες οι σχετικές πληροφορίες που πρέπει να συμπεριληφθούν στο σχέδιο θα πρέπει να διακρίνονται διεξοδικά με τον διαχωρισμό τους σε δύο σενάρια, δηλαδή με την περιγραφή και την ποσοτικοποίηση των αναγκαίων προσαρμογών των μέτρων, των επενδύσεων, των οροσήμων, των στόχων, του ποσού της εθνικής συνεισφοράς και κάθε άλλου σχετικού στοιχείου του σχεδίου.
(29)
Η Ένωση θα πρέπει να στηρίξει τα κράτη μέλη με οικονομικά μέσα για την υλοποίηση των σχεδίων τους μέσω του Ταμείου. Οι πληρωμές από το Ταμείο θα πρέπει να εξαρτώνται από την επίτευξη των οροσήμων και των στόχων που περιλαμβάνονται στα σχέδια. Αυτό θα επιτρέψει να ληφθούν υπόψη οι εθνικές συνθήκες και προτεραιότητες, απλουστεύοντας παράλληλα τη χρηματοδότηση και διευκολύνοντας την ενσωμάτωση της χρηματοδότησης στο πλαίσιο του Ταμείου με άλλα εθνικά προγράμματα δαπανών και διασφαλίζοντας παράλληλα τον αντίκτυπο και την ακεραιότητα των δαπανών της Ένωσης.
(30)
Το Ταμείο θα πρέπει να χρηματοδοτείται κατ’ εξαίρεση και προσωρινά από τα έσοδα που προκύπτουν από τον πλειστηριασμό 50 εκατομμυρίων δικαιωμάτων δυνάμει του άρθρου 10α παράγραφος 8β της οδηγίας 2003/87/ΕΚ, 150 εκατομμυρίων δικαιωμάτων δυνάμει του άρθρου 30δ παράγραφος 3 της εν λόγω οδηγίας και ποσότητας πρόσθετων δικαιωμάτων δυνάμει του άρθρου 30δ παράγραφος 4 της εν λόγω οδηγίας, τα οποία θα πρέπει να αποτελούν εξωτερικά έσοδα για ειδικό προορισμό. Κατ’ αρχήν, θα πρέπει να διατεθεί ποσό μέγιστου ύψους 65 000 000 000 EUR για την υλοποίηση του Ταμείου κατά την περίοδο 2026-2032. Η Επιτροπή πρέπει να διασφαλίσει τον πλειστηριασμό των δικαιωμάτων που καλύπτονται από το κεφάλαιο IVα της εν λόγω οδηγίας. Όταν το σύστημα εμπορίας εκπομπών που θεσπίζεται σύμφωνα με το εν λόγω κεφάλαιο αναβάλλεται έως το 2028 δυνάμει του άρθρου 30ια της εν λόγω οδηγίας, το μέγιστο διαθέσιμο ποσό για την υλοποίηση του Ταμείου θα πρέπει να ανέρχεται σε 54 600 000 000 EUR. Το εν λόγω ποσό και τα ετήσια ποσά αντικατοπτρίζουν τη μεγαλύτερη ανάγκη χρηματοδότησης κατά την έναρξη λειτουργίας του Ταμείου. Η μέγιστη χρηματοδοτική ενίσχυση θα πρέπει να υπολογιστεί για κάθε κράτος μέλος σύμφωνα με μεθοδολογία κατανομής που παρέχει, ιδίως, πρόσθετη στήριξη σε εκείνα τα κράτη μέλη που πλήττονται περισσότερο από τη συμπερίληψη των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2003/87/ΕΚ. Δεδομένου ότι τα εξωτερικά έσοδα για ειδικό προορισμό πρόκειται να διατεθούν μετά τον πλειστηριασμό των δικαιωμάτων δυνάμει του άρθρου 10α παράγραφος 8β και του άρθρου 30δ παράγραφοι 3 και 4 της οδηγίας 2003/87/ΕΚ, είναι αναγκαίο να προβλεφθεί παρέκκλιση από το άρθρο 22 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ, Ευρατόμ) 2018/1046 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (16), ώστε να δοθεί η δυνατότητα στην Ένωση να δεσμεύει κάθε έτος τα ποσά που απαιτούνται για τις πληρωμές προς τα κράτη μέλη σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό για την εγγραφή των πιστώσεων που αντιστοιχούν σε έσοδα για ειδικό προορισμό.
(31)
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεισφέρουν τουλάχιστον το 25 % του εκτιμώμενου συνολικού κόστους των σχεδίων τους.
(32)
Οι δημοσιονομικές δεσμεύσεις θα πρέπει να μπορούν να κατανέμονται σε ετήσιες δόσεις, ανάλογα με την περίπτωση. Οι συμφωνίες με τα κράτη μέλη που συνιστούν μεμονωμένες νομικές δεσμεύσεις θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη, μεταξύ άλλων, το γεγονός που αναφέρεται στο άρθρο 30ια της οδηγίας 2003/87/ΕΚ, το οποίο θα μπορούσε να προκαλέσει καθυστέρηση ενός έτους της έναρξης της εμπορίας εκπομπών για τα κτίρια, τις οδικές μεταφορές και τους πρόσθετους τομείς. Οι εν λόγω συμφωνίες θα πρέπει επίσης να λαμβάνουν υπόψη τυχόν δυνητικούς χρηματοοικονομικούς κινδύνους για την Ένωση, οι οποίοι ενδέχεται να απαιτούν τροποποίηση των μεμονωμένων νομικών δεσμεύσεων, λόγω των ιδιαιτεροτήτων της προσωρινής και έκτακτης χρηματοδότησης του Ταμείου από εξωτερικά έσοδα για ειδικό προορισμό που παράγονται από δικαιώματα του συστήματος εμπορίας εκπομπών.
(33)
Προκειμένου να εξασφαλίζονται πρόσθετοι πόροι για το Ταμείο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να ζητούν μεταφορά πόρων στο Ταμείο από τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης, που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1060, υπό τους όρους που καθορίζονται στον εν λόγω κανονισμό. Προκειμένου να παρέχεται στα κράτη μέλη επαρκής ευελιξία κατά την εκτέλεση των κονδυλίων τους στο πλαίσιο του Ταμείου, θα πρέπει να είναι δυνατή η μεταφορά πόρων από την ετήσια χρηματοδοτική ενίσχυσή τους σε ταμεία υπό επιμερισμένη διαχείριση όπως προβλέπεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1060, μέχρι ανώτατου ορίου 15 %. Με σκοπό την ελάφρυνση του διοικητικού φόρτου που προκύπτει από διαδοχικές μεταφορές πόρων από την ετήσια χρηματοδοτική ενίσχυσή τους από το Ταμείο σε ταμεία υπό επιμερισμένη διαχείριση που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060, η αντίστοιχη τροποποίηση ενός ή περισσότερων προγραμμάτων θα πρέπει, καταρχήν, να απαιτείται μόνο μία φορά, υπό ορισμένες προϋποθέσεις για τη διασφάλιση αποτελεσματικού δημοσιονομικού ελέγχου. Θα πρέπει να είναι δυνατή η πραγματοποίηση περαιτέρω μεταφορών κατά τα επόμενα έτη με την κοινοποίηση των δημοσιονομικών πινάκων στην Επιτροπή, υπό την προϋπόθεση ότι οι αλλαγές αφορούν αποκλειστικά την αύξηση των χρηματοδοτικών πόρων, χωρίς περαιτέρω αλλαγές στο σχετικό πρόγραμμα.
(34)
Το Ταμείο θα πρέπει να στηρίζει μέτρα που σέβονται την αρχή της προσθετικότητας της χρηματοδότησης της Ένωσης. Το Ταμείο δεν θα πρέπει να υποκαθιστά επαναλαμβανόμενες εθνικές δαπάνες παρά μόνο σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένων των πληρωμών δαπανών για δράσεις τεχνικής βοήθειας που αναφέρονται στα σχέδια.
(35)
Προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματική, διαφανής και συνεκτική κατανομή των κονδυλίων, και να τηρηθεί η αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, οι δράσεις στο πλαίσιο του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να είναι συνεπείς και συμπληρωματικές με τα τρέχοντα ενωσιακά, εθνικά και, κατά περίπτωση, περιφερειακά προγράμματα, αποφεύγοντας ταυτόχρονα τη διπλή χρηματοδότηση από το Ταμείο και άλλα προγράμματα της Ένωσης για τις ίδιες δαπάνες. Ειδικότερα, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίζουν αποτελεσματικό συντονισμό, σε όλα τα στάδια της διαδικασίας, προκειμένου να διασφαλίζεται η συνέπεια, η συνοχή, η συμπληρωματικότητα και η συνέργεια μεταξύ των πηγών χρηματοδότησης. Για τον σκοπό αυτόν, τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποβάλλουν τις σχετικές πληροφορίες για υφιστάμενη ή προγραμματισμένη ενωσιακή χρηματοδότηση όταν υποβάλλουν τα σχέδιά τους στην Επιτροπή. Η χρηματοδοτική στήριξη στο πλαίσιο του Ταμείου θα πρέπει να παρέχεται επιπρόσθετα της στήριξης που παρέχεται στο πλαίσιο άλλων προγραμμάτων και μέσων της Ένωσης. Τα μέτρα και οι επενδύσεις που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του Ταμείου θα πρέπει να μπορούν να λαμβάνουν χρηματοδότηση από άλλα προγράμματα και μέσα της Ένωσης, υπό την προϋπόθεση ότι η εν λόγω στήριξη δεν καλύπτει την ίδια δαπάνη.
(36)
Οι πληρωμές θα πρέπει να πραγματοποιούνται με βάση απόφαση της Επιτροπής που επιτρέπει την εκταμίευση στο οικείο κράτος μέλος. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να υπάρξει παρέκκλιση από το άρθρο 116 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ, Ευρατόμ) 2018/1046, έτσι ώστε η προθεσμία πληρωμής να υπολογίζεται από την ημερομηνία της ανακοίνωσης της εν λόγω απόφασης από την Επιτροπή προς το οικείο κράτος μέλος και όχι από την ημερομηνία λήψης της αίτησης πληρωμής.
(37)
Μετά την ανάλυση όλων των αιτήσεων πληρωμής που λαμβάνονται σε έναν δεδομένο γύρο, και εάν τα έσοδα για ειδικό προορισμό του Ταμείου σύμφωνα με το άρθρο 30δ παράγραφος 4 της οδηγίας 2003/87/ΕΚ δεν επαρκούν για την κάλυψη των αιτήσεων πληρωμών που υποβάλλονται από τα κράτη μέλη, η Επιτροπή θα πρέπει να καταβάλλει στα κράτη μέλη κατ’ αναλογία ποσά, ώστε να εξασφαλίζεται η ίση μεταχείριση των κρατών μελών. Κατά τον επόμενο γύρο αιτήσεων πληρωμής, η Επιτροπή θα πρέπει να δίνει προτεραιότητα στην πληρωμή όσων κρατών μελών έχουν καθυστέρηση πληρωμών από τον προηγούμενο γύρο αιτήσεων πληρωμών, και μόνο εκ των υστέρων να πληρώνει τις νέες υποβληθείσες αιτήσεις πληρωμής.
(38)
Προκειμένου να διευκολυνθεί η προετοιμασία των σχεδίων και να διασφαλιστούν διαφανείς κανόνες για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση, ο κατάλογος των κοινών δεικτών και το υπόδειγμα για τα σχέδια θα πρέπει να συμπεριληφθούν στα παραρτήματα του παρόντος κανονισμού. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν σχετικούς κοινούς δείκτες για τον καθορισμό των οροσήμων και των στόχων στα σχέδιά τους. Ο κατάλογος των κοινών δεικτών θα πρέπει να περιλαμβάνει τους κοινούς δείκτες για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με την πρόοδο και για τους σκοπούς της παρακολούθησης και της αξιολόγησης της υλοποίησης των σχεδίων και του Ταμείου.
(39)
Το Ταμείο θα πρέπει να υλοποιείται σύμφωνα με την αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένης της αποτελεσματικής πρόληψης και δίωξης της απάτης, της φορολογικής απάτης, της φοροδιαφυγής, της διαφθοράς και της σύγκρουσης συμφερόντων. Το Ταμείο υπόκειται σε γενικό καθεστώς αιρεσιμότητας για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης σε περίπτωση παραβιάσεων των αρχών του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη, όπως θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2092 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (17).
(40)
Για τους σκοπούς της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης και τηρουμένου του βάσει επιδόσεων χαρακτήρα του Ταμείου, θα πρέπει να θεσπιστούν ειδικοί κανόνες για τις δημοσιονομικές δεσμεύσεις, τις πληρωμές, την αναστολή και την ανάκτηση κεφαλαίων, καθώς και για την καταγγελία συμβάσεων σχετικών με τη χρηματοδοτική στήριξη. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα για να διασφαλίζουν ότι η χρήση των κονδυλίων σε σχέση με μέτρα που λαμβάνουν στήριξη από το Ταμείο συμμορφώνεται με το εφαρμοστέο ενωσιακό και εθνικό δίκαιο. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι η στήριξη αυτή χορηγείται σύμφωνα με τους κανόνες της Ένωσης για τις κρατικές ενισχύσεις, κατά περίπτωση. Ειδικότερα, θα πρέπει να διασφαλίζουν την πρόληψη, τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση υποθέσεων απάτης, διαφθοράς και σύγκρουσης συμφερόντων και την αποφυγή της διπλής χρηματοδότησης από το Ταμείο και άλλα προγράμματα της Ένωσης. Η αναστολή και η καταγγελία συμβάσεων σχετικών με τη χρηματοδοτική στήριξη, καθώς επίσης η μείωση και η ανάκτηση της χρηματοδοτικής ενίσχυσης, θα πρέπει να είναι δυνατές όταν το σχέδιο δεν έχει υλοποιηθεί ικανοποιητικά από το ενδιαφερόμενο κράτος μέλος ή σε περίπτωση σοβαρών παρατυπιών, ήτοι απάτης, διαφθοράς και σύγκρουσης συμφερόντων σε σχέση με τα μέτρα που λαμβάνουν στήριξη από το Ταμείο ή σοβαρής παράβασης υποχρέωσης που απορρέει από τις συμβάσεις που έχουν σχέση με τη χρηματοδοτική στήριξη. Στην περίπτωση της καταγγελίας συμφωνίας που αφορά τη χρηματοδοτική στήριξη ή τη μείωση και ανάκτηση χρηματοδοτικής ενίσχυσης, τα εν λόγω ποσά θα πρέπει να κατανεμηθούν στα κράτη μέλη έως τις 31 Δεκεμβρίου 2033 σύμφωνα με τους κανόνες για την κατανομή των δικαιωμάτων που ορίζονται στο άρθρο 30δ παράγραφος 5 της οδηγίας 2003/87/ΕΚ. Θα πρέπει να θεσπιστούν κατάλληλες διαδικασίες αντιπαράθεσης για να διασφαλιστεί ότι οι αποφάσεις της Επιτροπής σχετικά με την αναστολή και την ανάκτηση των καταβληθέντων ποσών ή την καταγγελία συμβάσεων σχετικών με τη χρηματοδοτική στήριξη σέβονται το δικαίωμα των κρατών μελών να υποβάλλουν παρατηρήσεις.
(41)
Η Επιτροπή θα πρέπει να διασφαλίσει την αποτελεσματική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης. Ενώ αποτελεί πρωτίστως ευθύνη του ίδιου του κράτους μέλους να διασφαλίζει ότι το Ταμείο υλοποιείται σύμφωνα με τη σχετική ενωσιακή και εθνική νομοθεσία, η Επιτροπή θα πρέπει να είναι σε θέση να λαμβάνει επαρκείς εγγυήσεις από τα κράτη μέλη εν προκειμένω. Προς τούτο, κατά την υλοποίηση του Ταμείου, τα κράτη μέλη θα πρέπει να μεριμνούν για τη λειτουργία αποτελεσματικού και αποδοτικού συστήματος εσωτερικού ελέγχου και θα πρέπει να ανακτούν τα αχρεωστήτως καταβληθέντα ή μη ορθώς χρησιμοποιηθέντα ποσά. Στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη μέλη θα πρέπει να μπορούν να βασίζονται στα συνήθη εθνικά συστήματα δημοσιονομικής διαχείρισής τους. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συλλέγουν, να καταγράφουν και να αποθηκεύουν σε ηλεκτρονικό σύστημα τυποποιημένες κατηγορίες δεδομένων και πληροφοριών που θα δίνουν τη δυνατότητα πρόληψης, εντοπισμού και διόρθωσης σοβαρών παρατυπιών σε σχέση με τα μέτρα και τις επενδύσεις που λαμβάνουν στήριξη από το Ταμείο, και συγκεκριμένα περιπτώσεων απάτης, διαφθοράς και σύγκρουσης συμφερόντων. Η Επιτροπή θα πρέπει να καταστήσει διαθέσιμο ένα σύστημα πληροφοριών και παρακολούθησης, συμπεριλαμβανομένου ενός ενιαίου εργαλείου εξόρυξης δεδομένων και βαθμολόγησης κινδύνων, για την πρόσβαση και την ανάλυση των εν λόγω δεδομένων και πληροφοριών. Η Επιτροπή θα πρέπει να ενθαρρύνει τη χρήση του εν λόγω συστήματος πληροφοριών και παρακολούθησης με σκοπό μια γενικευμένη εφαρμογή από τα κράτη μέλη.
(42)
Η Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF), το Ελεγκτικό Συνέδριο και, κατά περίπτωση, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα πρέπει να μπορούν να χρησιμοποιούν το σύστημα πληροφοριών και παρακολούθησης στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων και των δικαιωμάτων τους.
(43)
Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να επεξεργάζονται δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα μόνον όταν είναι αναγκαίο για τους σκοπούς της διασφάλισης απαλλαγής, λογιστικών και λοιπών ελέγχων, πληροφόρησης, επικοινωνίας και προβολής για τη χρήση των κονδυλίων που σχετίζονται με μέτρα υλοποίησης στο πλαίσιο του Ταμείου. Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα θα πρέπει να υποβάλλονται σε επεξεργασία σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (18) ή τον κανονισμό (ΕΕ) 2018/1725 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (19), κατά περίπτωση…..»
Για να δείτε το κείμενο του Κανονισμού (ΕΕ) 2023/955 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 10ης Μαΐου 2023 για τη σύσταση Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060» , όπως δημοσιεύθηκε στο www. eur-lex.europa.eu πατήστε εδώ